Κάθε χρόνο τέτοια μέρα, οι τηλεοράσεις γεμίζουν με φουστανέλες, μπαρουτοκαπνισμένα τοπία και λόγους περί ελευθερίας. Η 25η Μαρτίου μπορεί να έχει φορτωθεί με συμβολισμούς (ακόμα και αν ιστορικά δεν ήταν η ακριβής ημερομηνία της Επανάστασης), όμως για τον ελληνικό κινηματογράφο αποτέλεσε έμπνευση για να αφηγηθεί ιστορίες ηρώων, θυσιών και μεγάλων στιγμών.
Ταινίες κυρίως από τη δεκαετία του ’60 και του ’70, σε παραγωγές άλλοτε φιλόδοξες και άλλοτε εθνικοπατριωτικές μέχρι υπερβολής, παραμένουν μέχρι σήμερα σημείο αναφοράς – έστω και ως cult απολαύσεις. Δείτε παρακάτω πέντε χαρακτηριστικές επιλογές για τη μέρα.
1. Παπαφλέσσας (1971)
Ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ στον ρόλο του εκρηκτικού κληρικού – επαναστάτη Γρηγόριου Δικαίου, ή αλλιώς Παπαφλέσσα, δίνει ίσως την πιο “μεγαλοπρεπή” πατριωτική ερμηνεία της καριέρας του. Σε σκηνοθεσία Ερρίκου Ανδρέου και μουσική του – ποιον άλλον; – Κώστα Καπνίση, η ταινία αναπαριστά τα πρώτα βήματα της Επανάστασης, τις μάχες και το πείσμα των αγωνιστών. Ό,τι πρέπει για να μπει κανείς στο κλίμα της ημέρας.
2. Σουλιώτες (1972)
Βίρνα Δράκου και Φερνάντο Σάντσο – γιατί όχι; Μια σχεδόν επική προσέγγιση στον αγώνα των Σουλιωτών ενάντια στον Αλή Πασά, με αρκετή δόση δραματουργίας και μουσική ξανά από τον Καπνίση. Η ταινία πατάει σε πρότυπα της εποχής, με ήρωες να φωνάζουν “ωρέ” και το σπαθί να βγαίνει κάθε δέκα λεπτά. Παρ’ όλα αυτά, έχει κάτι το αυθεντικό.
3. Μαντώ Μαυρογένους (1971)
Η Τζένη Καρέζη υποδύεται τη Μαντώ, μια Ελληνίδα που είχε και λεφτά και θάρρος και ελαφρώς… τραγική αισθηματική ζωή. Η ταινία παίζει δυνατά το ρομαντικό χαρτί (ο Πρίγκιπας, τα βλέμματα, τα “θα σε περιμένω”), αλλά αγνοεί κάτι βασικά – όπως το ότι τελικά η Μαντώ έφαγε άκυρο και από τον γάμο και από την Εθνοσυνέλευση. Ηθογραφία εποχής με έντονα vibes σαπουνόπερας, αλλά με πατριωτικό περιτύλιγμα.
4. Η Μπουμπουλίνα (1959)
Η Ειρήνη Παππά γίνεται η καπετάνισσα των Σπετσών και σηκώνει την ελληνική σημαία στο πανί – κυριολεκτικά και μεταφορικά. Η ταινία κρατά πιο ρεαλιστικό τόνο από άλλες της λίστας, παρουσιάζοντας τη δράση της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας χωρίς πολλές υπερβολές.
5. Έξοδος 1826 (2017)
Μια πιο πρόσφατη παραγωγή με σεβασμό στην ιστορική αλήθεια και χωρίς εφέ ή φανφάρες. Η ταινία του Βασίλη Τσικάρα στηρίζεται σε αληθινά γεγονότα και στο τραγούδι “Παιδιά της Σαμαρίνας”, και ακολουθεί τους ήρωες του Μεσολογγίου. Χαμηλού προϋπολογισμού αλλά ψηλού φρονήματος, αφηγείται χωρίς υπερβολές ένα κομμάτι της ιστορίας αφανών ηρώων.
+1. Η Δίκη των Δικαστών (1974)
Και τώρα, κάτι τελείως διαφορετικό – όχι επική μάχη, αλλά επική… αδικία. Ο σκηνοθέτης Πέτρος Γλυκοφρύδης φτιάχνει μια ταινία που πάει ένα βήμα παραπέρα: πιάνει το μετά την Επανάσταση, όταν οι ήρωες ξεχάστηκαν και ο Κολοκοτρώνης βρέθηκε στο εδώλιο. Με τον Μάνο Κατράκη να κουβαλάει όλη τη σοφία και την απογοήτευση ενός έθνους στο βλέμμα του.
Οι ταινίες αυτές, άλλες σοβαρές, άλλες πιο γραφικές, αποτελούν μέρος της πολιτιστικής μας μνήμης. Και όπως κάθε μνήμη, αξίζει να την επανεξετάζουμε με καθαρό βλέμμα – και ίσως με ποπ κορν.
Και θυμήσου:
Η 25η Μαρτίου είναι λιγότερο για το “πότε ακριβώς ξεκίνησε η Επανάσταση” και περισσότερο για το τι σημαίνει να τα βάζεις με κάτι μεγαλύτερο από σένα – φορώντας φουστανέλα.
Καλή θέαση, ωρέ!
